Stevens monument en schuilhut

Stevens Monument en onderduikershut in Espelo

Twee monumenten die aan de Tweede Wereldoorlog herinneren vinden we aan de Haarlerweg in de Helhuizen, aan de westzijde van de Sallandse heuvelrug: De onderduikershut en het Stevens monument. Lees hieronder het verhaal en ga op ontdekkingstocht om de locaties te vinden.

Onderduikershut

De familie Hullegie heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog heel veel Joodse, Nederlandse, Franse, Engelse en Amerikaanse onderduikers geholpen. Dat deden ze onder andere door ze te laten onderduiken op hun boerderij (Huize Hullegie), maar in 1943 werden er ook twee schuilhutten gebouwd in stuifbelten in het bos. Moedige mensen waagden hun leven om eten te brengen naar de onderduikers in de schuilhutten. Ondanks de Duitse razzia’s, gevangenneming en zware ondervraging is nooit een van de onderduikers ontdekt. Allen hebben het leven behouden.

In het voorjaar van 2000 is de hut gereconstrueerd dankzij de hulp van de buren uit Helhuizen en Espelo. Het monument is te vinden in de directe nabijheid van het Stevens monument aan de Haarlerweg dicht bij de parkeerplaats.

 

Stevens monument

Op zaterdag 14 oktober 1944 werd een grote razzia gehouden in Salland, grofweg het gebied tussen Schalkhaar, Holten, Haarle en Heeten. Mogelijke aanleiding was een wapendropping voor het

Stevens monument

verzet in de voorgaande nacht. Bij deze razzia is aan de Haarlerweg te Holten de 18-jarige onderduiker Marinus Stevens uit Apeldoorn doodgeschoten. De Nijverdalse verzetsman Gerrit Jan Piksen werd gedood in Haarle en de joodse onderduiker Mozes (Maurits) Bachrach (geboren te Arnhem) aan de Portlanderdijk tussen Nieuw Heeten en Schoonheten.

 

Op initiatief van onder anderen de heren Marsman en Tielbeek, destijds zelf ook onderduikers, is in 1998 aan de Haarlerweg het Stevensmonument tot stand gekomen. Het monument is geplaatst op de plek waar Marinus Stevens is overleden. Het werd onthuld op 1 mei 1998 door Albert Stevens, de broer van Marinus. Sinds 2005 worden op deze plek ook Mozes (Maurits) Bachrach en Gerrit Jan Piksen herdacht.

Voormalig Bosschoolhoofd Gert Jan van ’t Holt heeft het monument destijds geadopteerd, samen met de basisschoolkinderen van de Bosschool. Sindsdien wordt ieder jaar, ook na de sluiting van de Bosschool, op 14 oktober een bijeenkomst bij het monument georganiseerd voor nabestaanden, buurtbewoners en andere belangstellenden.

Tot op het laatst woonden de heer Marsman en de heer Tielbeek de jaarlijkse herdenking bij. De heer Marsman is februari 2012 overleden en de heer Tielbeek in januari 2017. De heer Tielbeek hield een aantal jaren geleden een voordracht waarin hij vertelde over de gebeurtenissen van die bewuste 14 oktober. Deze voordracht is na zijn overlijden door zijn zoon Paul aangereikt aan de organisatie Stevensmonument om te kunnen gebruiken voor de plaquette die oktober 2017 naast het monument is geplaatst. Hiermee blijft tot in lengte der dagen voor iedere voorbijganger dit stukje geschiedenis in leven.